Otizm, erken çocukluk döneminde başlayan ve sosyal etkileşim, iletişim ve davranış alanlarında belirgin bozukluklara neden olan bir gelişimsel bozukluktur. Otizm, bireylerin günlük yaşamlarını önemli ölçüde etkileyebilen bir durumdur.
Otizmin erken teşhisi, bireylerin ihtiyaç duydukları özel eğitim ve destek hizmetlerine erkenden erişmelerini sağlayarak, yaşam kalitelerini önemli ölçüde artırabilir. Ancak, otizmin erken teşhisi her zaman kolay değildir. Otizmli bireylerin belirtileri, diğer gelişimsel bozukluklar veya zihinsel sağlık sorunları ile benzerlik gösterebilir.
Yapay Zeka ile Otizm Tanısı
Otizmin erken teşhisini kolaylaştırmak için yapay zeka (AI) kullanılabilecek yeni bir yöntem geliştirildi. Bu yöntemde, otizmli bireylerin göz hareketleri incelenerek, otizm tanısı konulması için bir ön değerlendirme yapılabiliyor.
Bu yöntemi geliştiren ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampüsü Bilgisayar Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yeliz Yeşilada, yöntemin nasıl çalıştığını şöyle anlatıyor:
“Otizmli ve otizmli olmayan iki grup bireyin göz hareketlerini ölçtük. Daha sonra yapay zeka kullanarak modeller geliştirdik. Bu modellerle yeni bir göz hareketi verisi ile otizmli bireyi ayrıştırabilir miyiz sorusunu araştırdık. Özel bir materyal yerine temelde web sayfalarıyla etkileşimden yola çıkarak otizmli olup olmadıklarını ayrıştırdık.”
Yeşilada, çalışmalarında otizmli bireylerin göz hareketlerinde çeşitli farklılıklar tespit ettiklerini belirterek, “Araştırma sonuçlarımızda, otizmli bireylerin belli noktalara çok az odaklandığını, sayfa içerisinde çok fazla gezindiğini ortaya koyduk. Odaklanma süreleri çok az. Makine öğrenme algoritmaları, daha sonra bir bireyin göz hareketi verisiyle otizmli olup olmadığına dair ön tanı niteliğinde bir sonucu otomatik olarak ortaya koyuyor.” diyor.
Çalışmaların Sonuçları
Yeşilada ve ekibinin yaptığı çalışmalar, otizm tanısında yapay zekanın kullanılabileceğini gösteriyor. Çalışmalar, otizmli bireylerin göz hareketlerinin, otizm tanısı için önemli bir ön belirleyici olabileceğini ortaya koyuyor.
Yeşilada, çalışmaların halen devam ettiğini belirterek, “Çalışmalarımızı daha çok yetişkinler üzerinde yaptık. Çocuklar üzerinde de çalışmak istiyoruz. Bununla ilgili TÜBİTAK’a başvuruda bulunduk, kabul edilirse çocuklarla da çalışacağız.” diyor.
Yeşilada, çalışmalarının otizmli bireylerin erken teşhis edilmesine ve ihtiyaç duydukları özel eğitim ve destek hizmetlerine daha erkenden erişmelerine yardımcı olabileceğini umuyor.
Sonuç
Otizmin erken teşhisi, bireylerin yaşam kalitelerini önemli ölçüde artırabilir. Yapay zeka ile otizm tanısı, otizmin erken teşhisini kolaylaştırma potansiyeline sahip yeni bir yaklaşımdır. Çalışmaların devam etmesi ve yöntemin çocuklar üzerinde de test edilmesi ile bu yaklaşımın etkinliği daha net bir şekilde ortaya çıkacaktır.
